In mei 1943 vertrekt Koos de Wolf naar Duitsland. Hij is opgeroepen voor de Arbeitseinsatz en heeft daaraan gehoor gegeven om zijn familie niet in gevaar te brengen.
In eerste instantie wordt hij tewerkgesteld bij Daimler-Benz in Sindelfingen, waar hij onder andere vriendschap sluit met Arie Smit, Rinus van Aalst en Cor Linthout. Koos deelt zijn barak onder andere met de flamboyante Rotterdammer Dick Binnendijk, de latere impresario van Toon Hermans.
Het werk is zwaar en eentonig, echter, binnen drie weken weet hij eronderuit te komen. Hij komt hierna bij de Suevia klokkenfabriek te werken en vindt onderdak in het nabijgelegen Böblingen. Om zijn vak als horlogemaker niet te laten versloffen zoekt hij werk bij de firma Früh in de avonduren. Hij verdient daarmee geen geld, maar laat zich uitbetalen in voedselbonnen.
Gewapend met vet-, brood-, vlees- en eierbonnen keert hij regelmatig terug bij zijn vrienden in de barakken om deze te verkopen, want er is aan alles schreeuwend gebrek. Alles lijkt hem voor de wind te gaan, totdat ook Koos wordt geconfronteerd met de verschrikkingen die de oorlog met zich meebrengt.

ISBN: 9789083096131 – Uitgeverij Gist – Aantal pagina’s: 334 – (Historische) roman, (auto)biografie

5 van de 5 sterren – Sandra

Recensie in één zin

‘Dwangarbeid in Duitsland is het indrukwekkende, waargebeurde verhaal van Jacobus Leonardus (Koos) de Wolf, die vanaf mei 1943 tot het einde van de oorlog in Sindelfingen, Duitsland, bij het fabriekscomplex van Daimler-Benz en later bij de Suevia klokkenfabriek verplicht te werk wordt gesteld.’

Hoofdpersonages

Jacobus Leonardus (Koos) de Wolf volgde zijn vader op in het horlogevak en heeft decennialang een optiek-juwelierszaak gevoerd in Delft en in Nootdorp. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij onder dwang te werk gesteld in Duitsland. Hij heeft aan deze periode levenslange vriendschappen overgehouden met enkele mannen die hij tijdens zijn dwangarbeid heeft leren kennen. In 2019 is Koos overleden. Hij werd 97 jaar.

Ted H.P. de Wolf is de jongste zoon van Koos de Wolf. Nauwgezet heeft hij de verhalen van zijn vader over diens Duitse jaren opgetekend.
— Sandra

Sfeer

Dwangarbeid in Duitsland gaat echt onder je huid zitten. De auteur weet de ervaringenan zijn vader ten tijde van de Tweede Wereldoorlog zeer levendig en gedetailleerd te vertellen, je kijkt als het ware over zijn schouder mee. Het is een bijzonder verhaal, met treffende karakterschetsen van zijn vaders lotgenoten. Daarnaast vind ik het heel bijzonder dat Ted de Wolf zelf ook deel uitmaakt van het verhaal. Hij maakt in 2006 met zijn ouders dezelfde treinreis naar Sindelfingen. Zij zijn niet alleen op zoek naar de oude vrienden van zijn vader, maar ook naar de details en herkenning uit de verhalen van zijn vader. Je kunt het boek eenvoudigweg niet wegleggen.
— Sandra

Schrijfstijl

Ted de Wolf heeft een hele vlotte, levendige schrijfstijl en hierdoor weet hij de aandacht van de lezer goed vast te houden. Het verhaal wordt vanuit verschillende perspectieven verteld, waardoor het blijft boeien. Het ene moment word je meegenomen naar het dagelijkse leven van vader Koos de Wolf ten tijde van de oorlog, het andere moment gaat zoon Ted de Wolf met zijn ouders terug naar de plekken in Duitsland waar zijn vader de oorlog heeft doorgebracht.
— Sandra

Passage uit het boek

‘Koos durfde zijn vader niet aan te kijken. Samen zaten ze in de tram die hen van Delft naar Staatsspoor in Den Haag zou brengen. Die nacht voor vertrek had hij geen oog dichtgedaan.
In gedachten zag Koos hoe zijn vader, voorovergebogen aan de hoge werkbank met een loep in een oogkas geklemd, in de weer was met een pincettang om een klein radertje in de kast van een horloge te plaatsen. Toen het radertje eindelijk op zijn plaats zat had hij gezegd: ‘Als je denkt dat dat het beste is dan moet je maar gaan, jongen.’ Veel woorden had zijn vader niet vuilgemaakt aan de overweging om naar Duitsland te gaan.
De werkelijke reden van zijn besluit durfde Koos hem niet te vertellen. ‘Als je niet gaat, pakken ze je vader,’ had Versmissen gezegd. ‘Dat NSB-tuig heeft Van Engen ook al aangegeven.’ In de tram bleef het gesprek met Versmissen in zijn hoofd malen. Hij zou het vader willen vertellen maar iets weerhield hem ervan. Alsof de dreigende arrestatie van zijn vader waarheid zou worden, zodra die werd uitgesproken.’

Leesvoorschrift

Voor vrouwen of mannen?

Hoe dik is de pil?

Bekijk deze visuele boekrecensies ook eens

Blog: Helden in games en in een magische bibliotheek

Recensie: Jonne Kramer - Waya en de wolf